– 25. i 26. novembar 2022. godine – Tirana/Albanija, AIRE centar i Civil Rights Defenders u saradnji i uz podršku Vlade Ujedinjenog Kraljevstva i Švedske i fondacije Konrad Adenauer Štiftung, organizovali Deveti godišnji regionalni Forum o vladavini prava za Jugoistočnu Evropu, čija tema je bila: ‘’Ljudska prava u vanrednim okolnostima-uloga pravosuđa prema Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima’’. Forum je imao za cilj da unaprijedi primjenu Evropske konvencije o ljudskim pravima (EKLJP) na domaćem nivou, podstakne regionalnu saradnju na daljem razvoju vladavine prava i zaštiti ljudskih prava, kao i da doprinese procesu evropskih integracija zemalja u regionu. Središte pažnje učesnika ovogodišnjeg Foruma je bilo na zaštiti ljudskih prava u vanrednim okolnostima i isti je bio prilika da se sagledaju ključne pravne novine i pouke, a na njemu je predstavljen i ažurirani vodič o pandemiji COVID-19 i ljudskim pravima, u kojem je u obzir uzeta nova relevantna evropska i domaća jurisprudencija. Ovi predmeti i dopune vodiča ne samo da pružaju smernice o zaštiti prava i ostvarivanju ravnoteže među pravima u kontekstu pandemije, već se odlikuju i širim značajem u pogledu zaštite prava tokom vanrednih okolnosti uopšte. Forum je, dakle, bio prilika za diskusiju o poukama izvučenim iz ovih vremena bez presedana kada je riječ o djelotvornoj zaštiti ljudskih prava u vanrednim okolnostima .To je obuhvatilo, na primjer, pristup koji je Evropski sud za ljudska prava (ESLJP) primijenio u pogledu pozivanja država na član 15 EKLJP radi odstupanja od obaveza iz Konvencije, ulogu pravosuđa u nadzoru nad mjerama koje su države preduzele tokom pandemije, ključne faktore koji se moraju uzeti u obzir prilikom odmjeravanja suprotstavljenih prava i interesa u kontekstu vanrednih okolnosti, kao i kako se načela poput srazmernosti i supsidijarnosti primjenjuju i kako bi trebalo da se primjenjuju u ovom kontekstu. Učesnici Foruma su bili predstavnici iz svih zemalja regiona – predsjednici i sudije vrhovnih i ustavnih sudova, ombudsmani, vladini agenti pred sudom u Strazburu, predstavnici pravosudnih centara /akademija, predstavnici nevladinih organizacija i istaknuti pravni stručnjaci. Glavno obraćanje na temu: Inluzivna demokratija i vladavina prava u kriznim vremenima imao je Robert Spano, bivši predsjednik Evropskog suda za ljudska prava, dok su na panel diskusijama učestvovali sudije Evropskog suda za ljudska prava Anja Seibert-Fohr (Njemačka), Tim Eicke (Ujedinjeno Kraljevstvo), Jovan Ilievski (Sjeverna Makedonija), Ivana Jelić (Crna Gora), Arnfinn Bårdsen (Norveška), Darian Pavli (Albanija) i Erik Wennerström (Švedska), kao i bivše sudije Evropskog suda za ljudska prava, profesor Ledi Blanku i Mirjana Lazarova Trajkovksa, sutkinja Vrhovnog suda Severne Makedonije. Panel diskusije su se odnosile na sledeće teme: Sudski nadzor nad vanrednim mjerama: Značaj djelotvornog sudskog nadzora tokom vanrednih okolnosti; Šta podrazumijeva djelotvorni sudski nadzor tokom vanrednih okolnosti; Demokratski nadzor nad vanrednim mjerama: Ograničenost sudskog nadzora i potreba za drugim djelotvornim mehanizmima za preispitivanje mjera izvršnih vlasti; Zahtjev vezan za zakonitost i uvođenje vanrednih mjera i vanrednog stanja u ‘’postupku u skladu sa zakonom’’; Srazmjernost i polje slobodne procjene koje države imaju tokom vanrednih okolnosti; Mjere zatvaranja-analiza mjerodavne evropske sudske prakse, Pouke: – Osiguranje djelotvornosti pravosuđa i usaglašenosti sa EKLJP mjera u odgovoru na vanredne okolnosti u budućnosti: Politike vakcinacije (iskustva iz regiona i analiza mjerodavne domaće i evropske sudske prakse); Praktične mjere koje su sudovi preduzimali kako bi garantovali kontinuitet rada tokom pandemije – pouke i najbolje prakse koje treba primjenjivati u kontekstu vanrednih okolnosti i šire.
Prvog dana Foruma posebno je bio organizovan sastanak predstavnika AIRE centra sa predstavnicima institucija za obuku u pravosuđu zemalja Jugoistočne Evrope. Sastanak je bio posvećen razgovoru o daljoj saradnji u okviru dva projekta AIRE centra, sa ciljem da se sagledaju mogućnosti daljeg jačanja saradnje u okviru projekta Gender in Judiciary, kao i da se istraže načini za produbljivanje saradnje u okviru projekta koji je posvećen jačanju regionalne saradnje u oduzimanju imovinske koristi pribavljene krivičnim delom.
Ispred Centra za obuku u sudstvu i državnom tužilaštvu, 9. regionalnom Forumu za vladavinu prava prisustvovale su Ljiljana Lakic, predsjednica Upravnog odbora Centra, Maja Milošević, direktorica Sekretarijata Centra i gđa Maša Adžić, načelnica Odjeljenja za kontinuiranu obuku Sekretarijata Centra.
